Διατροφή, τότε και σήμερα (5η συνέντευξη)
Ξεκινάμε την 5η συνέντευξη του προγράμματος και μαζί μας έχουμε την Αντωνία Χατζηγιάννη και την Πόπη Λιβανίου, μόνιμους κατοίκους Χάλκης, να μας μιλήσουν για θέματα διατροφής, τότε και σήμερα.
- Αντωνία, πες μας γενικά στη Χάλκη τις διατροφικές συνήθειες του κόσμου στο νησί.
Οι διατροφικές μας συνήθειες τότε ήταν πολύ υγιεινές γιατί ήταν δικές μας παραγωγές. Καλλιεργούσαμε εδώ στη Χάλκη όσπρια, είχαμε το βασικό το λάδι, το σιτάρι, το δικό μας αλεύρι, τις φακές που είχαμε δική μας παραγωγή, το φάβα το οποίο το κάναμε στο μύλο, το κόβαμε, το «μαέρεμα» το λέγαμε. Όλα αυτά ήταν τοπικές παραγωγές. Θυμάμαι κόβαμε το σιτάρι και πηγαίναμε στο αλώνι με τα ζώα. Είχαμε δηλ τις πρώτες ύλες, γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχε η δυνατότητα να ζήσεις τότε.
- Φέρνατε τροφές από άλλα μέρη, εκτός από αυτά που καλλιεργούσατε;
Φέρναμε τροφές και από Ρόδο, αλλά δεν υπήρχε συνήθως η οικονομική δυνατότητα να αγοράσεις. Φακές π.χ έρχονταν και από το εμπόριο, αλλά οι περισσότεροι τρώγαμε τα δικά μας. Επειδή ασχολούμασταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, οι περισσότεροι είχαμε το γιαούρτι μας, το γάλα μας, τα αυγά μας. Αλλά και αυτοί που δεν ήταν κτηνοτρόφοι, αγόραζαν το γάλα από τους συντοπίτες τους. Θυμάμαι τη μητέρα μου που αγόραζε οκτώ ποτήρια σε γιαούρτι τότε και το πρωινό μας στο σχολείο δεν ήταν σάντουιτς αλλά γιαούρτι ντόπιο. Το κρέας μας ήταν από εδώ, τα ψάρια μας επίσης που ήταν σε αφθονία και σε καλές τιμές. - Υπήρχαν πολλοί ψαράδες τότε στο νησί;
Σίγουρα περισσότεροι από αυτούς που είναι τώρα. - Πόπη, εσύ σε σχέση με αυτά που μας είπε η Αντωνία, τι έχεις να μας πεις για το σήμερα;
Σήμερα γεωργοί δεν υπάρχουν, και οι κτηνοτρόφοι είναι ελάχιστοι, ενώ υπάρχουν και οι ψαράδες που φέρνουν καθημερινά το φρέσκο ψάρι. Η διατροφή στην καθημερινότητά μας δεν είναι από αγνά υλικά, αλλά έρχονται τυποποιημένα , του εμπορίου, από Ρόδο. Το πρωινό μας για παράδειγμα, όπως και σε πολλές άλλες πόλεις είναι πλέον κάτι έτοιμο. - Έχει σκεφτεί κάποιος νέος της ηλικίας σου να καλλιεργήσει;
Απ’ όσο γνωρίζω κάποιοι ενδιαφέρονταν αλλά ήταν δύσκολα λόγω της μεταφοράς του προϊόντος που έπρεπε να είναι τυποποιημένο. Θα πρέπει λοιπόν το προϊόν να φύγει από τη Χάλκη, να πάει Ρόδο, να συσκευαστεί εκεί, να βρεθεί κάποιος μεσάζοντας που να το προωθήσει. Όλα αυτά ήταν εμπόδια που απέτρεψαν κάποιους.
Τότε ήταν και θέμα επιβίωσης, ενώ τώρα όχι. - Αντωνία, ως προς κάποια χαρακτηριστικά τοπικά φαγητά, υπήρχαν;
Σπεσιαλιτέ είχαμε αυτά που παραδοσιακά φτιάχναμε, όπως η φακή με το ρύζι, το κρεμμύδι που το ‘κανες πιτάκι γιατί είχαμε κρεμμύδι, αλεύρι, λάδι, δυόσμο, φτιάχναμε λοιπόν το πιτάκι και τρώγαν τα παιδιά, γιατί του αγρότη το σπίτι είχε αυτά τα υλικά. Επίσης το φάβα, το οποίο το κάναμε και σκέτο αλλά και με ρύζι ως συμπλήρωμα, το ψωμί που ζυμώναμε, τα Χαλκίτικα μακαρόνια με το καβουρδισμένο κρεμμύδι και τυρί από πάνω. Βράζαμε ακόμα ρύζι και κάναμε πίτα που ψηνόταν στον ξυλόφουρνο και το ανακάτευε με αλεύρι για να γίνει πίτα. Οι χορτόπιτες. Το γλυκό που θυμάμαι δεν ήταν η σοκολάτα αλλά τα σύκα αποξηραμένα και ψημένα στο φούρνο και τέλος βάζαμε σησάμι και τα διατηρούσαμε όλο το χρόνο. Το φραγκόσυκο ως γλυκό και στο σχολείο που η κα Ταλίνα Σπανού μας έφτιαχνε κρέμες και κορνφλάουρ και καραμέλα, με ζάχαρη νερό και λεμόνι και μετά την έβαζε σε μια επιφάνεια, πάγωνε και μετά τη τρώγαμε σαν γλειφιτζούρι. - Πόπη, πες μου, φαντάσου ότι έχεις ένα τραπέζι με όλα αυτά που περιέγραψε η Αντωνία, θα διάλεγες κάτι από αυτά ή θα αγόραζες απ’ την ταβέρνα;
Λόγω αλλαγής του τρόπου ζωής πλέον, ναι, θα πήγαινα στο εστιατόριο. Ήταν άλλα χρόνια τότε και άλλα τώρα. Βέβαια σήμερα και φακόριζο θα φάμε και Χαλκίτικα μακαρόνια. Τα τιμούμε δηλαδή τα παλιά μας φαγητά. Καραμέλα δεν φτιάχνει όμως κανείς πια, γιατί τώρα είναι πολύ εύκολο να τα βρεις, παρά τη διαφορά στην ποιότητα και στην αγνότητα των προϊόντων. Απλά λόγω διαφορετικού πλέον τρόπου ζωής, έχει απομακρυνθεί ο κόσμος από τα πατροπαράδοτα φαγητά. - Εδώ ακόμα κάποιος νέος μπορεί να βρει από την οικογένειά του και να φάει τέτοια φαγητά. Αντίθετα σε μια μεγάλη πόλη δεν είναι δυνατόν αυτό. Π.χ δεν μπορεί να έχει αβγά από τις κότες του ή άλλη πρώτη ύλη. Έτσι δεν είναι;
Ευτυχώς στη Χάλκη για εμάς είναι ακόμα σταθερές αξίες και το φρέσκο ψάρι και το φρέσκο αβγό. Για παράδειγμα είναι αδιανόητο στη Χάλκη ακόμα και κάποιος νέος να φάει ψάρι κατεψυγμένο ή αβγό εμπορίου ή ακόμα και αρνί που δεν είναι ντόπιο. - Αντωνία κάτι να προσθέσεις;
Εμείς έχουμε υποχρέωση να επιβάλουμε τις διατροφικές συνήθειες του τότε. Πιστεύω ότι και τα παιδιά σιγά σιγά το συνειδητοποιούν ότι το σάντουιτς, ο γύρος, το πατατάκι, το γαριδάκι, μόνο κακό μπορεί να τους κάνει. Στη δική μου οικογένεια κατά ένα 80 τοις εκατό το έχουμε καταφέρει. Κάνω προσπάθειες έστω και με ένα περιβολάκι, με έναν κήπο ή ένα χωραφάκι, να καλλιεργώ λίγο μπρόκολο, λίγες μελιτζάνες, ντομάτες, αγγούρια, πιπεριές. Και αυτό αρέσει στα παιδιά. Είναι βασικό. - Σας ευχαριστώ πολύ.