Σχέσεις αντρών και γυναικών (1η συνέντευξη)
Στην 1η συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2013, πήραν μέρος ο Κωνσταντής Φραγκάκης, ετών 79, κτηνοτρόφος και η Μαρία Πατέρα ετών 24, ιδιωτική υπάλληλος. Κάτοικοι Χάλκης και οι δύο. Οι ερωτήσεις αφορούσαν τις σχέσεις μεταξύ ανδρών – γυναικών, νέων και ηλικιωμένων, καθώς και τις οικογενειακές σχέσεις, τότε και σήμερα.
Από τις απαντήσεις προκύπτουν τα ακόλουθα.
Οι σχέσεις στο παρελθόν (περίπου στα 1935) μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν πολύ καλές. Αγαπιόντουσαν και περνούσαν πολύ καλά. Η γυναίκα βοηθούσε τον άντρα. Τον ακολουθούσε στις δουλειές του. Καλλιεργούσαν μαζί με τους άντρες και οι γυναίκες. Στο θερισμό για παράδειγμα βοηθούσαν και οι γυναίκες. Σήμερα βέβαια δεν συμβαίνει αυτό, δεν ασχολούνται πια με τις δουλειές των αντρών τους.
Η γυναίκα σήμερα είναι πιο ανεξάρτητη. Κάνει περισσότερα πράγματα εκτός σπιτιού και υπάρχει καταμερισμός των σχέσεων. Ο άντρας συνήθως είναι στις πιο βαριές δουλειές ενώ η γυναίκα στις πιο εύκολες. Παλαιότερα δούλευαν μαζί. Σήμερα ναι υπάρχουν διαφορές, δουλεύουν και οι δύο, αλλά όχι στο ίδιο επάγγελμα.
Ως προς τα επαγγελματικά σήμερα υπάρχει απόλυτη ισότητα. Δεν υπάρχουν άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις. Στη Χάλκη σίγουρα όχι, γιατί η κοινωνία της είναι πιο κλειστή, δεν υπάρχουν τόσα συμφέροντα όσα υπάρχουν σε άλλες πόλεις.
Τον πρώτο λόγο στο σπιτικό τον είχε ο άντρας. Συχνά όμως συνεννοούνταν για διάφορα θέματα που τους αφορούσαν. Κάποιες γυναίκες βαστούσαν το τιμόνι του σπιτιού, τη διαχείριση. Όμως ο αρχηγός ήταν ο άντρας. Σήμερα τον λόγο τον έχουν και οι δύο. Και ως προς τα οικονομικά, ο καθένας έχει τα δικά του χρήματα. Κανείς πλέον δεν έχει το πρόσταγμα.
Οι επαγγελματικές ασχολίες μας τότε ήταν πολλές. Τότε είχαμε τις μηχανές – τα καΐκια που έφευγαν για σφουγγάρια. Οι περισσότεροι ήταν κτηνοτρόφοι, αλλά έφευγαν συχνά για την Αφρική με τα καΐκια και γυρίζαν πάλι μέχρι το καλοκαίρι. Το χειμώνα ξανασκάβαν – καλλιεργούσαν, είχαν ζώα, είχαν πολλά τυριά, βούτυρο και τα πουλούσαν στην Ρόδο, στην Κάσο και στην Κάρπαθο.
Υπήρχε πολύ πράσινο στο νησί – όχι όπως σήμερα. Τότε υπήρχαν δύο περιοχές, η πάνω σπορά και η κάτω σπορά. Καλλιεργούσαν μεγάλες ποσότητες σιτηρών και οπωροκηπευτικών. Και βέβαια τα ζώα ήταν περιορισμένα ώστε να μην καταστρέφουν τις καλλιέργειες. Άρμεγαν ζώα μαζί (διαφορετικοί ιδιοκτήτες), συνεννοούνταν μεταξύ τους και έφτιαχναν μαζί τυριά, μυζήθρες και βούτυρο – κάτι σαν συνεταιρισμός δηλαδή. Υπήρχαν πολλές κατσίκες και πρόβατα αλλά και αγελάδες και όλα τα ζώα έβρισκαν τροφή. Συχνά οι ίδιοι άνθρωποι ή άλλοι, ασχολούνταν και με το ψάρεμα.
Σήμερα είναι κυρίως είναι το ψάρεμα και ο τουρισμός. Πρέπει να ασχολούνται 20 άνθρωποι με το ψάρεμα και αυτό είναι που προβάλλει η Χάλκη. Αλλά βέβαια ασχολούνται και με τα μαγαζιά τους και τον τουρισμό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, που έχει πολλά χρήματα Τελευταία ασχολούνται και οι γυναίκες και οι άντρες, ίσως και παραπάνω οι γυναίκες γιατί ελκύουν ευκολότερα τον τουρίστα.
Από κοινωνικής πλευράς, τότε, υπήρχαν πολλές παρέες. Οι άνθρωποι γλεντούσανε και ήταν μονιασμένοι. Γλεντούσαν στα «πεισματικά» τραγούδια – τις αυτοσχέδιες μαντινάδες δηλαδή. Μπορούσε ο καθένας να πει στο τραγούδι του πάνω, ότι ήθελε για τον άλλον. Και ο άλλος δεν παρεξηγούσε ποτέ και αν μπορούσε απαντούσε και αυτός με το τραγούδι. Δεν είχαμε φασαρίες. Τώρα κάθε χρόνο αλλάζουν τα πράγματα. Τώρα είναι χειρότερα. Μπορεί να ζει κανείς πιο άνετα από πλευράς χρημάτων, απλά είναι πιο μόνος. Σήμερα δεν μπορείς να μιλήσεις, δεν μπορείς να πεις στον άλλον για παράδειγμα ότι δεν είναι σωστό αυτό που κάνεις – θα παρεξηγηθείς. Οι γυναίκες συμμετείχαν το ίδιο με τους άντρες. Στο χορό ιδίως της σούστας, οι γυναίκες πρωτοστατούσαν. Στα γλέντια στο χωριό συμμετείχαν και εκείνες.
Σήμερα διαφέρει πολύ. Έχουν οι νέοι βρει την εύκολη λύση με τους εικονικούς φίλους – στο ίντερνετ και στο facebook. Είναι σπάνιο σήμερα να έχει κάποιος παρέα. Η τότε εποχή ήταν καλύτερη και υπήρχαν αληθινές σχέσεις που σήμερα δεν υπάρχουν. Οι γυναίκες σήμερα συμμετέχουν στη διασκέδαση το ίδιο όπως και οι άντρες. Ίσως δεν συμμετέχουν όμως με τόση αθωότητα, θέλοντας να προκαλέσουν τα βλέμματα των άλλων. Παλιά ίσως δεν υπήρχε αυτό. Νομίζουμε σήμερα ότι είμαστε καλύτερες και ωραιότερες. Παλαιότερα υπήρχε αγάπη και κατανόηση, σήμερα αυτό είναι πολύ σπάνιο.
Ως προς τις μεταξύ τους σχέσεις οι νέοι δεν ήταν αποκομμένοι απ’ τους γέροντες. Εμείς ως νέοι θέλαμε την παρέα τους, για να μάθουμε και εμείς πράγματα. Αλλά και αυτοί θέλαν πάντα τον νέο κοντά τους.
Σήμερα δεν κάνουν παρέα οι νέοι με τους γέροντες. Δεν τους ενδιαφέρει να κάνουν παρέα με ηλικιωμένους ούτε η γνώμη τους. Αυτό συμβαίνει παντού, όχι μόνο στη Χάλκη. Ίσως τα αγόρια θέλουν να ακούνε και λίγο τις ιστορίες των παλιών. Τα κορίτσια όμως έχουν άλλα ενδιαφέροντα.
Στα δύσκολα σήμερα ένας νέος θα ζητήσει τη γνώμη ενός συνομήλικου και όχι ενός γέροντα.
Συγκριτικά των εποχών, παλαιότερα η θέση της γυναίκας ήταν πιο χαμηλά. Δεν είχε την ελευθερία του λόγου. Σήμερα είναι καλύτερα. Απ’ την άλλη όμως η σημερινή νεολαία άντρες και γυναίκες – δεν ασπάζονται τον παλιό. Δεν τον σέβονται.